Cübbeli’nin Halifesi.. ‘Barzaniler’

Bu Barzaniler Kim..

Tarih 20 Haziran 2023..

Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi Başbakanı Mesrur Barzani Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’la görüşmek üzere Ankara’ya geldi. Görüşmede, Kuzey Irak Bölgesi ile Türkiye ilişkileri, Irak ve bölgedeki son gelişmelerin ele alınacağı bildirildi.

Şimdi epeyce geriye gidelim..

Bugün Ankara’ya gelen Mesrur Barzani’nin büyük dedesi Şeyh Abdusselam Barzani Barzan’da doğdu. Doğum tarihi bilinmiyor.

Barzan, Osmanlı Sancağı Musul’a bağlı bir köydü.

Bölgenin merkezi olan Mergesor kazasının üç nahiyesi vardı: Mergesor, Barzan ve Şirvan. Halk, tarım ve hayvancılıkla uğraşıyordu.

O vakitler Barzan’da bir tekke vardı.

Abdusselam Barzan’da yaşarken, Halidi Tarikatının kurucusu Şeyh Halid Süleymaniye idi ve tarikatı yaymak için kendi adına halifeler atıyordu.

Ve Şeyh Halid bu tekkeyi bizzat ziyaret etti, Abdusselam’a halifelik verdi.

Peki, bu tekkenin Barzanilerle ilgisi neydi?

Barzan aşireti adını, aşiretin merkezi olan Barzan köyünden alıyordu. Aşiretin atası sayılan Mesud, bir vakitler Barzan’a yakın Hevinka köyüne yerleşmiş, o köyden bir kızla evlenmişti.

Bu evlilikten Sait adında bir çocuk dünyaya geldi. Aşiretin liderliği ondan sonra oğlu Said’e geçti, ondan da torunu Taceddin’e…

Taceddin, vehbi bir din alimiydi.

Etrafında çok sayıda mürit toplanınca, şeyh oldu ve Barzan Tekkesi kuruldu.

Şeyh Taceddin bu tekkenin başına geçti.

Sonra oğlu Şeyh Abdurrahman, onu da oğlu Abdullah izledi.

Ve derken Şeyh Abdusselam…

Şeyh Halid, Barzan tekkesine geldiğinde Abdusselam tekkenin şeyhi idi. Ve onu bu nedenle halifesi tayin etmişti. Barzan’dan sonra Şemdinli’ye, Bağlar(Nehri) Köyüne doğru yola çıktı…

Mesud Barzani geçtiğimiz yıl kendi adıyla başlayan bir kitap yazdı:

Barzaniler ve Kürt Ulusal Hareketi.

Bu kitap Türk siyaseti açısından iki noktada büyük önem taşıyor:

İlki, Barzanilerin soy geçmişinin açığa çıkışı; diğeri de Barzanilerin ayrılıkçı siyasi Kürtçülüğe nasıl ilk adımı atmış oluşu.

Bu konumuz açısından önemli; Barzanilerin nasıl bir dini cemaat örgütlenmesi içerisinde oldukları ortaya konulabilirse eğer, buradan yola çıkıp bugünkü konumlarına nasıl ulaşmış oldukları da görülebilir.

Bu Mesud Barzani, Şeyh Halid ve tarikatına ayrı bir önem veriyordu.

Öyle ki…

Kitabının ilk satırları onun öyküsüyle başlıyordu:

“Dedem Abdusselam ‘zühd’ (dünya nimetlerine önem vermeme, dünyadan el etek çekme) ve takvasıyla (Allah’tan korkma, sakınma) ünlüydü. Mevlana Halid Nakşibendi, tekkelere yaptığı ziyaretlerden birinde Barzan Tekkesi’ne uğradı ve Şeyh 1’nci Abdulselam’ı halifesi olarak atadı. Barzan medresesi bir Halid-i Bağdadi Nakşibendi okuluna dönüştü.”

Bu noktada Mesud Barzani’nin nasıl bir tarihi sırrı ifşa ettiğinin farkında olmadığını da söylemeliyim çünkü aynı satırlar içerisinde Şeyh Halid- Barzani- Şeyh Taha bağlantısını da kurmuş: “Dedem halife olduktan sonra, Mevlana Halid’in halifelerinden biri olacak Seyyid Taha’yı ziyarete gittiler. ”

İşte Barzani’nin dedesi Abdusselam’ın Halidi Nakşibendi tarikatının halifesi oluş hikayesinin hepsi bu, kısa öz ama oldukça anlamlı.

Kısacası..

Barzaniler aşiret değil, Halidi Nakşi Tarikatının öne çıkardığı küçük dinsel bir topluluk…

Kökleri Cübbeli’nin büyük halifesi Halidi Tarikatı kurucusu olan Şeyh Halid’e dayanıyor..

Ve bu kökler, 2013 yılında Recep Tayyip Erdoğan’ın Diyarbakır’da Barzani’ye gösterdiği şaşırtıcı ilgiye kadar gidiyor..

Erdal Sarızeybek

Araştırmacı Yazar